RENTA RODZINNA.

                                                           Informacja

W sprawie uprawnień członków rodziny zmarłego funkcjonariusza albo zmarłego emeryta lub rencisty policyjnego do renty rodzinnej.

1. Na podstawie art. 23 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej (jednolity tekst Dz. U. z 2004 r., Nr 8, poz. 67 ze zmianami), zwanej dalej „policyjną ustawa emerytalną”, renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny:
1) funkcjonariusza zmarłego albo zaginionego w czasie pełnienia służby,
2) funkcjonariusza zmarłego w ciągu 18 miesięcy po zwolnieniu ze służby, jeżeli śmierć
nastąpiła wskutek urazów doznanych w czasie pełnienia służby lub chorób powstałych w
tym czasie, albo w ciągu 3 lat po zwolnieniu ze służby, jeżeli śmierć nastąpiła wskutek
wypadku pozostającego w związku z popełnieniem służby, albo choroby powstałej w
związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby.
2. Za uprawnionych członków rodziny zmarłego emeryta lub rencisty policyjnego uważa się
również członków rodziny funkcjonariusza zmarłego po zwolnieniu ze służby, jeżeli w dniu
śmierci spełniał on warunki wymagane do uzyskania emerytury lub renty inwalidzkiej,
chociażby jego prawo do zaopatrzenia nie zostało jeszcze ustalone.
3. W sprawie zasad i wysokości przyznanej renty rodzinnej art. 24 policyjnej ustawy emerytalnej odsyła – z odpowiednimi modyfikacjami – do ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r., o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst. Dz. U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353 ze zmianami.

Wg art. 67 w/w ustawy, do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny
zmarłego:

1) Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,
2) Dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, wnuki,
rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej,
3) Małżonek (wdowa i wdowiec)
4) Rodzice.

Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby
przysposabiające.

4. Artykuły 68 – 71 tej ustawy precyzują warunki przyznawania uprawnień do renty rodzinnej członkom rodziny zmarłego funkcjonariusza, emeryta lub rencisty policyjnego.

A) Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty
rodzinnej:
1) Do ukończenia 16 lat,
2) Do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat, nie dłużej jednak niż do
osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) Bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do
samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym
mowa w pkt. 1 lub pkt. 2.

Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole
wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

B) Przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki, rodzeństwo i inne dzieci mają prawo do
renty rodzinnej, jeżeli spełniają warunki wymienione wyżej, a ponadto:
1) Zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią
funkcjonariusza, emeryta lub rencisty, chyba że śmierć była następstwem wypadku,
oraz
2) Nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli:

- nie mogą zapewnić im utrzymania albo

- zmarły lub jego małżonek był opiekunem ustanowionym przez sąd.

C) Wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:
1) W chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat życia lub był niezdolna do pracy, albo
2) Wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty
rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole-
18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy
oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym
do renty rodzinnej.

Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała
się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego
śmierci lub zaprzestania wychowania osób wymienionych w pkt. 2.

Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim
we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia
warunków określonych w pkt. 1 lub pkt. 2 miała w dniu śmierci męża prawo do
alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Wdowa nie spełniająca warunków do renty rodzinnej określonych wyżej i niemająca
niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej:

1) przez okres jednego roku od chwili śmierci męża,
2) w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie
kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od
chwili śmierci męża.

Przepisy dotyczące wdowy stosuje się odpowiednio do wdowca. Powtórne zawarcie
związku małżeńskiego nie powoduje utraty wdowiej renty.

D) Rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli:
1) funkcjonariusz (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do
ich utrzymania,
2) spełniają odpowiednio warunki określone dla wdowy i wdowca.

5. W razie ustania prawa do renty rodzinnej z powodu ustąpienia niezdolności do pracy,
podlega ono przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty uprawniony ponownie stał się niezdolny do pracy.

6. Renta rodzinna wg art. 73 cytowanej wyżej ustawy wynosi:
1) dla jednej osoby uprawnionej – 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
2) dla dwóch osób uprawnionych – 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
3) dla trzech lub więcej osób uprawnionych – 95 % świadczenia jakie przysługiwałoby
zmarłemu.

7. Stosownie do art. 24 policyjnej ustawy emerytalnej rentę rodzinną wymierza się:
1) w razie śmierci albo zaginięcia funkcjonariusza – od renty inwalidzkiej I grupy, jaka
przysługiwałaby temu funkcjonariuszowi w dniu śmierci albo zaginięcia, bez uwzględniania dodatku pielęgnacyjnego,
2) w razie śmierci emeryta lub rencisty – od kwoty świadczenia, które przysługiwałoby
zmarłemu, jednakże nie niższej niż kwota renty inwalidzkiej II grupy, która przysługiwałaby zmarłemu.

8. Artykuł 22 policyjnej ustawy emerytalnej stanowi, iż renta inwalidzka wynosi dla inwalidów
zaliczonych do:
1) I grupy – 80%
2) II grupy – 70 %
3) III grupy – 40%

podstawy wymiaru, bez uwzględniania dodatków: pielęgnacyjnego i dla sierot zupełnych.
Rentę inwalidzką zwiększa się o 10% podstawy wymiaru inwalidom, których inwalidztwo
powstało wskutek wypadku lub choroby w związku ze służbą.

Podstawą wymiaru emerytury lub renty inwalidzkiej zgodnie z art. 5 „policyjnej ustawy
emerytalnej” stanowi obecnie miesięczne wynagrodzenia funkcjonariusza na ostatnio
zajmowanym stanowisku.

Jeżeli w okresie miedzy zwolnieniem ze służby funkcjonariusza, a ustaleniem prawa do
emerytury lub renty inwalidzkiej przypadała waloryzacja emerytur i rent inwalidzkich,
podstawę wymiaru tych świadczeń podwyższa się wskaźnikami wszystkich kolejnych
waloryzacji przypadających w tym okresie.

Najniższa renta rodzinna od 1 marca 2012 r. wynosi 799, 18 zł.

Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna, łączna renta rodzinna, którą w razie konieczności organ emerytalny dzieli w równych częściach.

Ubezpieczony, z prawem do renty rodzinnej i własnej emerytury, może dokonać wyboru, z
którego tytułu chce otrzymać wypłatę.

Artykuł 43, policyjnej ustawy emerytalnej, stanowi iż: w razie zbiegu prawa do emerytury i
renty przewidzianej w ustawie, osobie uprawnionej wypłaca się świadczenie wyższe lub przez nią wybrane.

Najczęściej wdowa po zmarłym funkcjonariuszu lub renciście policyjnym pobiera emeryturę
lub rentę inwalidzką z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o czym nie wie Zakład Emerytalno - Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych wypłacający dotychczas świadczenie
małżonkowi.

W tej sytuacji wdowa w imieniu własnym i dzieci, w stosunku do których sprawuje władzę
rodzicielską, powinna skontaktować się z Zakładem Emerytalno-Rentowym MSW w celu
ustalenia, który wariant świadczeń (własna emerytura lub renta inwalidzka, czy też renta
rodzinna) byłaby korzystniejsza i złożyć wniosek o przyznanie policyjnej renty rodzinnej.

Znając zasadę obliczania renty rodzinnej, można założyć, że przy niskiej własnej emeryturze
lub rencie inwalidzkiej i średniej wysokości świadczenia, należnego zmarłemu małżonkowi,
byłoby korzystniej wybrać rentę rodzinną.

Wynika to z następującego przykładu:

Emerytura wdowy wynosi: 1300,- zł. Jej zmarły mąż, emeryt policyjny, pobierał emeryturę w
wysokości 2600,- zł. Jeżeli pozostały przy życiu małżonek jest jedyną osobą uprawnioną do
renty rodzinnej, to jej renta rodzinna wyniesie 85% świadczenia, które przysługiwało
zmarłemu, tj. 2210 zł.

W takim przypadku wybór wariantu świadczenia jest oczywisty. Należy przy tym podkreślić,
że zgodnie z art.24, pkt. 2 policyjnej ustawy emerytalnej „rentę rodzinną po zmarłym
emerycie lub renciście wymierza się od kwoty świadczenia, które przysługiwało zmarłemu,
jednakże od kwoty nie niższej niż kwota renty inwalidzkiej II grupy, która przysługiwałaby
zmarłemu”.

Przejście na rentę rodzinną przy niskim własnym świadczeniu emerytalno-rentowym jest w
zasadzie również korzystne w sytuacji, kiedy zmarły małżonek pobierał emeryturę obniżoną
w oparciu o przepisy art. 2 i 3, ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 145),
dotyczącą zmniejszenia emerytur byłym funkcjonariuszom organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 – 1990.

Również w tym przypadku renta rodzinna liczona jest od świadczenia emerytalnego, jakie
były funkcjonariusz uzyskiwał przed jego obniżeniem, a nie od świadczenie obniżonego.

Takie stanowisko zostało wyrażone – wbrew opinii Zakładu-Emerytalno-Rentowego MSW – w wyrokach Sądu Okręgowego w Warszawie:- sygn. akt XIII U 1309/10, z dnia 28.11.2010 r., sygn.. akt. XIII U 10793/10 z dn. 19.01.2012 i w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie: - sygn. akt III AUa 85/11, z dnia 16.02.2012 r. (vide: strona internetowa ZG SEiRP –
www.seirp.pl.)

Według wymienionych orzeczeń, ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r., dotyczy tylko obniżenia
emerytur byłym funkcjonariuszom organów bezpieczeństwa państwa. Wprowadzone zmiany nie dotyczą natomiast rent rodzinnych po funkcjonariuszach. Dodany przez art. 2, pkt. 3 tej
ustawy do policyjnej ustawy emerytalnej przepis art. 15b, dotyczy tylko osób, które pełniły
służbę w organach bezpieczeństwa państwa i nie obejmuje członków ich rodzin.

Podobnie art. 3, ust. 2, ustawy zmieniającej stanowi, że postępowanie w przedmiocie
ponownego ustalenia prawa do świadczeń i wysokości świadczeń,, dotyczy osób, które w
latach 1944 – 1990 pełniły służbę w organach bezpieczeństwa państwa, i które w dniu
wejścia w życie tej ustawy (tj. w dniu 16.03.2009 r.) otrzymują świadczenia przyznane na
podstawie policyjnej ustawy emerytalnej. Żaden przepis ustawy nie określa prawa i zasad
weryfikacji rent rodzinnych.

Uprawnieni do rent rodzinnych powinni żądać od Zakładu Emerytalno-Rentowego MSW
przestrzegania obowiązującego prawa i odwoływać się od decyzji naruszających ich
uprawnienia do właściwego sądu, tj. do Sądu Okręgowego XIII Wydział Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie, który za zgodą stron, może przekazać sprawę do rozpoznania
innemu, właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania odwołującego się.

W wypadku niekorzystnych rozstrzygnięć Sądu Okręgowego należy składać apelację od
wyroku do właściwego Sądu Apelacyjnego.

Uprawnieni do rent rodzinnych, którym bezpodstawnie obniżone te renty i którzy nie
skorzystali z prawa odwołania się do Sądu, przez co decyzje o obniżeniu rent rodzinnych
uprawomocniły się, mogą na podstawie art. 33 policyjnej ustawy emerytalnej składać wnioski do Zakładu Emerytalno-Rentowego MSW, o ponowne ustalenie wysokości renty rodzinnej, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w tej sprawie zostaną przedstawione nowe dowody lub ujawnione nowe okoliczności, które mają wpływ na prawo do świadczeń albo ich
wysokości.

Takimi, nowymi „okolicznościami”, mogą być przedstawione wyżej wyroki sądowe w
przedmiocie interpretacji zmian w policyjnej ustawie emerytalnej.

Wydane, nowe, niekorzystnie decyzje organu emerytalno-rentowego powinny być
obowiązkowo zaskarżone do Sądu.

Odwołanie do sądu przysługuje również w przypadku niewydania przez organ emerytalno-
rentowy decyzji w terminie 60 dni od dnia zgłoszenia wniosku.

Autorem opracowanie jest: Radca Prawny mgr Julian Czajka

członek ZW SEiRP w Olsztynie, członek Komisji Prawnej ZG SEiRP